DOKUMA KİTAP AYRACI

Endüstri devrimi oldu, mertlik bozuldu; geleneksel el sanatlarımız yok olmaya yüz tuttu. Tıpkı bugünlerde televizyonlarda dönen Anadolu Sigorta reklâmındaki gibi, bu işleri yapan ustalar da birer birer aramızdan ayrıldı.

Dokuma benim en ilgimi çeken el sanatlarından biri olmuştur her zaman. Televizyonda, dokuma tezgâhlarının başında Anadolu'nun çeşitli bölgelerinden kadınları görünce, dayanamam ekrana kilitlenirim hep. Fakat geçenlerde yine böyle bir programda, şimdi hatırlayamadığım turistik bir yörenin kadınlarının, getirisi daha iyi olduğu için, burayla özdeşleşen halıları dokumak yerine, otellerde temizlik hizmetlerinde çalışmayı tercih ettiklerini söylemeleri üzdü beni.

Sonra düşündüm, üzülmeye hakkım var mıydı ki? Nasıl ki ben, daha ucuz olduğu için el halısı yerine makine halısını tercih ediyorsam, onların da evlerini geçindirmek için hem daha az yorucu, hem de daha iyi getirisi olan bir işi tercih etmeleri kaçınılmazdı. 

Bu duygularla, internette yaptığım küçük bir araştırma sonucunda bulduğum bir videoya dayanarak, küçük bir dokuma denemesi yaptım. Önceden ne yaparım, nasıl kullanırım diye düşünmediğim için, "ürün" dekoratif olmaktan öteye gidemese de, buradan elde ettiğim deneyimle sonraki seferler için birtakım fikirler uçuşmaya başladı bile kafamda.

Malzemeler:

• Mukavva/karton vb sert fakat kesilebilir bir plaka (cinsini ve boyutlarını, ürünü ne olarak kullanmak istediğinizi düşünerek seçmeniz yerinde olur. Benimki tamamen deneme amaçlıydı, evde atıl durumdaki bir kutunun kapağından 10x30 cm boyutlarında bir parça kestim).
• Cetvel
• Maket bıçağı 
• Makas
• Rengârenk yünler
• Yorgan iğnesi

Yapılışı:

Kartonun iki ucuna, eşit aralıklarla, 1 cm derinliğinde kesikler açın. Benimkilerin aralığı da 1 cm idi; fakat daha sık bir dokuma istiyorsanız 0.5 cm de yapabilirsiniz. Kesiklerin mutlaka çift sayıda olmasına dikkat edin.

Çözgü olarak kullanacağınız yani dokumanızın deyim yerindeyse iskeletini oluşturacak olan baz yününüzü, açtığınız kesiklerden geçirerek düşey hatlar oluşturun.

Fotoğrafta yatay durduğuna bakmayın, "tezgâhımızı" 90 derece çevirerek kullanacağız.

Sonra ilk kullanmak istediğiniz renkten bir miktar yorgan iğnesine geçirin ve çözgü ipliklerinin bir altından, bir üstünden geçirerek -ki buna da atkı deniyor- dokumanızı oluşturmaya başlayın.

Başka bir renge geçmek isterseniz, uçta biraz pay bırakarak (aslında videoda buna hiç gerek olmadığı, dokumanın yeterince sıkı olacağı söyleniyordu ama ben yine de güvenemedim) aynı işlemleri tekrarlayın. Arada bir de, bir tarak ya da benim gibi ev-yapımı bir kılıç yardımıyla dokumanızı sıkıştırın.

Dokumanız istediğiniz uzunluğa erişince, tezgâh olarak kullandığınız estetik bir malzemeyse (kalın asetat vb), atkıları olduğu gibi bırakıp, kenarda sarkan çözgüleri de dokumanın arkasına sabitleyerek, çerçeveleyip dekoratif olarak kullanabilirsiniz.

Benim tezgâhım pek estetik olmadığı için bunu tercih edemedim ;o)

Eğer dokumanızı başka bir şey yapmak için (kitap ayracı, cüzdan vb) kullanacaksanız, atkı iplerinin tezgâhın arkasında kalan kısımlarını ortadan keserek tezgâhtan ayırabilir; kenardan sarkan çözgüleri ise yine dokumanın arkasına belli olmayacak şekilde iğneyle sıkıştırabilirsiniz.

Ta taaam... Kendi ellerinizle ve tamamen geleneksel tekniklerle yaptığınız dokumanız hazır bile. Ama siz benim gibi yapmayın, önceden nasıl kullanırım diye bir düşünüp, tazgâhınızı ona göre ayarlayın. 

Benim dokumam gereğinden fazla ince-uzun bir formda olduğu için aklıma sadece kitap ayracı yapmak geldi. Bunun için atkı ipliklerini 3 cm'e kısaltıp, ikili olarak düğüm attım.

Yeni hedefim çeşitli boyuytlarda tezgâhlar hazırlayarak bardak altlığı, cep telefonu kılıfı ve bozuk para cüzdanı yapmak. Yakında paylaşırım.